ادیومتری تون خالص، که معادل فارسی آن شنوایی سنجی تون خالص می‌باشد، اصلی‌ترین تست شنوایی سنجی است که جزو تست‌های تشخیصی پایه به شمار می‌رود و به وسیله‌ی آن وضعیت شنوایی فرد سنجیده و بررسی می‌شود.
در این آزمایش، فرد آزمایش درون اتاقک ضد صوت قرار می‌گیرد که صداهای بیرونی به داخل آن راه نمی‌یابند و تا حد امکان سکوت فراهم آورده می‌شود.
بر روی گوش آزمایش شونده هدفون مخصوصی قرار داده می‌شود و به وسیله‌ی دستگاهی که ادیومتر (شنوایی سنج) نام دارد، تون‌های خالصی با فرکانس ثابت و در شدت‌های مختلف به هر کدام از گوش‌های او ارایه می‌گردد.
وظیفه‌ی فرد آزمایش شونده این است که در قبال شنیدن این تون‌ها، واکنشی از خود نشان دهد که بیانگر شنیدن او باشد.
معمولا او باید با شنیدن هر صدایی، دکمه‌ای را که در دست دارد فشار دهد. این تون‌های خالص که فرکانس ثابت 250، 500، 1000، 2000، 4000 و 8000 هرتز هستند، شبیه به بوق‌هایی مثل بوق ماشین یا بوق ماکروفر هستند و با توجه به نحوه‌ی شنیدن فرد آزمایش شونده، در شدت‌های مختلف به او ارایه می‌گردد و بدین وسیله ضعیف‌ترین شدتی را که او می‌تواند در فرکانس‌های مختلف بشنود، به دست آورده می‌شود
آستانه‌ی شنوایی
به ضعیف‌ترین صدایی که فرد می‌تواند بشنود، آستانه‌ی شنوایی گفته می‌شود. آستانه‌ی شنوایی که در فرکانس‌های مختلف از 250 تا 8000 هرتز گرفته می‌شود، بیانگر توانایی فرد و حدت شنوایی او در شنیدن صداها با فرکانس‌های مختلف است.
هر چقدر فرد بتواند صداهای ضعیف‌تر را شناسایی کند، آستانه‌ی شنوایی او کمتر به دست می‌آید و این نشانگر توانایی فرد در شنیدن صداهای بسیار ضعیف است. از آنجا که صدا بر حسب واحد دسی بل (dB) اندازه‌گیری و بیان می‌شود، آستانه‌ی شنوایی فرد بر حسب dB HL و برای هر فرکانس به صورت مجزا بیان و ثبت می‌گردد.
ادیوگرام
آستانه‌های شنوایی به دست آمده برای هر گوش بر روی نموداری ثبت و به نمایش در آورده می‌شود که ادیوگرام نام دارد. آستانه‌های شنوایی هر گوش به صورت مجزا و برای هر فرکانس خاص با علامت‌های جداگانه‌ای ثبت می‌گردد.
ادیوگرام متشکل از دو نموداری برای گوش راست و چپ است. علامت‌های مختلفی برای نمایش نتایج آستانه‌ها در ادیوگرام به کار برده می‌شود. علایمی که برای ثبت آستانه‌های گوش راست به کار برده می‌شود، همیشه با رنگ قرمز و علامت‌هایی که برای ثبت آستانه‌های گوش چپ به کار برده می‌شود، همیشه با رنگ آبی نشان داده می‌شود.
ادیوگرام هر گوش متشکل از دو محور افقی و عمودی است. در محور افقی، فرکانس‌ها به نمایش درمی‌آید و در محور عمودی، شدت صدای شنیده شده نشان داده می شود. در محور افقی، فرکانس‌های پایین (صداهای بم همچون “م”) در سمت چپ محور قرار دارند و فرکانس‌های بالا (صداهای زیر همچون “س”) در سمت راست محور قرار دارند. به ترتیب، از چپ به راست، میزان فرکانس افزایش می‌یابد.
در محور عمودی، صداهای کم شدت (صداهای ضعیف همچون “صدای تیک تاک ساعت”) در سمت بالای محور قرار دارند و صداهای با شدت بالا (صداهای بلند همچون “بوق ماشین”) در سمت پایین محور قرار دارند. به ترتیب، از بالا به پایین، شدت صدا افزایش می‌یابد.
از آنجا که واحد آستانه‌گیری صداها بر حسب دسی‌بل (dB HL) است، حدت وضعیت شنوایی فرد بر حسب دسی بل بیان می‌شود. وقتی وضعیت شنوایی فرد نرمال و سالم است که تمامی فرکانس‌ها را بین 0 تا dB HL 15 بشنود.
هر گونه انحراف از این dB HL 15 به عنوان کم شنوایی در نظر گرفته می‌شود. برعکس آنچه که عوام فکر می‌کنند کم شنوایی بر حسب درصد بیان نمی‌شود و بر حسب واحد dB HL بیان می‌گردد.
کم شنوایی بر حسب اینکه آستانه‌ی شنوایی فرد چقدر از این dB HL 15 فاصله دارد، به درجات مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. معمولا میانگین آستانه‌ی شنوایی فرد در سه فرکانس 500، 1000 و 2000 هرتز تعیین می‌گردد و بر حسب اینکه اندازه‌ی این میانگین چقدر می‌شود به درجات مختلف کم شنوایی‌های زیز تقسیم‌بندی می‌شود.
کم شنوایی‌های مختلفی که در زیر می‌آید بین حالت نرمال تا حالت ناشنوایی کامل قرار دارد و به صورت زیر تقسیم بندی می‌شود:
- وضعیت شنوایی سالم یا Normal Hearing (10- تا dB HL 15)
- کم شنوایی خفیف یا Slight Hearing Loss (16 تا dB HL 25)
- کم شنوایی ملایم یا Mild Hearing Loss (26 تا dB HL 40)
- کم شنوایی متوسط یا Moderate Hearing Loss (41 تا dB HL 55)
- کم شنوایی متوسط تا شدید یا Moderately Severe Hearing Loss (56 تا dB HL 70)
- کم شنوایی شدید یا Severe Hearing Loss (70 تا dB HL 90)
- کم شنوایی عمیق یا Profound Hearing Loss (بیشتر از dB HL 90)
- ناشنوایی کامل یا Total Deafness
همچنین در آزمایش ادیومتری تون خالص معلوم می‌شود که علت کم شنوایی فرد به چه خاطر است و در کجای گوش یا اندام شنوایی او موردی وجود دارد. به طور کلی در ادیومتری، صداها به دو طریق به گوش ارایه می‌شود:
- از طریق هدفون
- از طریق ارتعاش‌گر استخوانی
با ارایه‌ی صدا از دو طریق فوق می‌توان فهمید که کجای اندام گوش مشکل دارد و مکان آسیب در کجای گوش قرار دارد.
آستانه‌های راه هوایی
صداها وقتی از طریق هدفون به گوش ارایه شوند، آستانه‌های شنوایی که به این طریق به دست آیند را آستانه‌های راه هوایی می‌گویند، چون صدا از طریق هوا و از سوی هدفون به گوش ارایه می‌شود. در ادیوگرام، آستانه‌های راه هوایی برای گوش راست با علامت‌های دایره (○) و مثلث (∆) و برای گوش راست با علامت‌های ضربدر (×) و مربع (󠅵□) نشان داده می‌شود.
آستانه‌های راه استخوانی
صداها وقتی از طریق ارتعاش‌گر استخوانی به گوش ارایه شوند، آستانه‌های شنوایی که به این طریق به دست آیند را آستانه‌های راه استخوانی می‌گویند، چون صدا از طریق استخوان و از سوی ارتعاش‌گر به گوش ارایه می‌شود.
در ادیوگرام، آستانه‌های راه استخوانی برای گوش راست با علامت‌های (>) و (]) و برای گوش چپ با علامت‌های (<) و ([) نشان داده می‌شود.
انواع کم شنوایی از لحاظ مکان آسیب دیده
گوش خارجی
گوش خارجی شامل لاله‌ی گوش و مجرای گوش است. این قسمت از گوش شبیه به قیف عمل کرده و کارش جمع‌آوری صداها از محیط و انتقال آن به سمت گوش میانی است.
گوش میانی
گوش میانی شامل پرده‌ی گوش و سه استخوانچه‌ی ریز به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی است. این قسمت از گوش بین گوش خارجی و گوش داخلی قرار گرفته است و کارش انتقال صداها از گوش خارجی به سمت گوش داخلی است.
پرده‌ی گوش در اثر ارتعاشات مکانیکی صدا به ارتعاش درمی‌آید و موجب ارتعاش سه استخوانچه‌ی مذکور می‌شود و این ارتعاشات به درون گوش داخلی هدایت می‌شود.
گوش خارجی
گوش میانی شامل پرده‌ی گوش و سه استخوانچه‌ی ریز به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی است. این قسمت از گوش بین گوش خارجی و گوش داخلی قرار گرفته است و کارش انتقال صداها از گوش خارجی به سمت گوش داخلی است.
پرده‌ی گوش در اثر ارتعاشات مکانیکی صدا به ارتعاش درمی‌آید و موجب ارتعاش سه استخوانچه‌ی مذکور می‌شود و این ارتعاشات به درون گوش داخلی هدایت می‌شود.
بسته به اینکه کدام قسمت از این سه قسمت گوش آسیب دیده باشد، آستانه‌های راه هوایی و آستانه‌های راه استخوانی به صورت مشابه یا متفاوت از هم تغییر می‌کنند. به عنوان مثال، اگر آسیب در گوش خارجی و یا میانی باشد و گوش داخلی سالم باشد، وقتی صدا از طریق هوا (هدفون) ارایه شود، چون در مسیر انتقال صدا (گوش خارجی و میانی) مشکل وجود دارد، آستانه‌های راه هوایی تغییر می‌کنند و کم شنوایی در آستانه‌های راه هوایی مشاهده می‌شود.
اما از آنجا که گوش داخلی سالم است، آستانه‌های راه استخوانی که صدا مستقیم از سوی ارتعاش‌گر استخوانی به گوش داخلی می‌رسد، بدون کم شنوایی ثبت می‌شود.
به این نوع کم شنوایی، کم شنوایی انتقالی گفته می‌شود چون آسیب در مسیر انتقال صدا است. حال اگر گوش خارجی و میانی سالم باشد، ولی گوش داخلی آسیب دیده باشد، چه صداها از طریق راه هوایی (هدفون) ارایه شوند و چه از طریق راه استخوانی (ارتعاش‌گر) ارایه شوند، آستانه‌های راه هوایی و راه استخوانی همزمان با هم و به یک میزان دچار کم شنوایی می‌گردد.
به این نوع کم شنوایی، کم شنوایی حسی عصبی گفته می‌شود چون آسیب در مکان حس صداها (حلزون) و تبدیل آن‌ها به پیام‌های عصبی (عصب شنوایی) است. البته در مواردی که آسیب شنوایی در مسیر انتقال صدا و نیز مسیر تبدیل صدا به پیام‌های عصبی باشد، آنگاه هر دو آستانه‌ی هوایی و استخوانی همزمان دچار کم شنوایی می‌شوند ولی به صورت متفاوت کم شنوایی در آن‌ها رخ می‌دهد.
به این نوع کم شنوایی آمیخته گفته می‌شود چون ترکیبی از کم شنوایی انتقالی و کم شنوایی حسی عصبی است.
