همچنان که در قسمت مربوط به آزمایش گسیلهای صوتی گوشی گفته شده است، گسیلهای صوتی گوش را میتوان به شیوههای مختلفی برانگیخت و ثبت کرد. در یکی از این روشها، از محرک صوتی با نام کلیک استفاده میشود. همچنان که از نامش پیدا است، کلیک همان صدای کوتاهی است که با هر کلیک ماوس شما میشنوید. این صدا، یک محرک صوتی با بازهی زمانی بسیار کوتاهی است که آغاز و اتمام ناگهانی دارد و از مزایای آن همین آنی بودنش است. پروب کوچکی درون گوش فرد قرار داده میشود. محرک کلیک از سوی این پروب درون گوش فرد تولید شده و به سمت گوش ارسال میشود و بلافاصله بعد از اتمام این محک، میکروفن پروب درون گوش روشن میشود و تمامی صداهای درون گوش را ضبط و ثبت میکند. صداهای چند میلیثانیهی اول را که حاصل انعاکشها و بازخوردهای صدا درون گوش و جدازههای گوش است، حذف میشود، ولی صداهای برگشتی از سوی حلزون که با زمان تاخیر چند میلی ثانیهای به میکروفن میرسد، حفظ و نگاه داشته میشود و دستگاه با استفاده از پردازشهای خاصی، نویزهای مزاحم دیگری که درون گوش هستند، همچون سر و صدایی که از بیرون به درون گوش راه یافتهاند و یا نویزهای ناشی از خود بدن همچون حرکت خون در رگها، صدای نفس کشیدن فرد، صدای ناشی از تحرک فرد و … حذف میگردد و آنچه که میماند، صداهایی است که صرفا از سوی حلزون، و در حقیقت از سوی سلولهای مویی خارجی، به بیرون گسیل شدهاند. به این نوع گسیل ثبت شده، گسیلهای صوتی گذرای گوش (TEOAE) یا Transient Evoked Otoacoustic Emission گفته میشود. به این علت به آن گذرا گفته میشود که با محرک کلیک تولید میشود که آنی و گذرا است.
نمونهای از پروب TEOAE که درون گوش فرد گذاشته میشود. این پروب متشکل از بلندگو و میکروفن است. به وسیلهی بلندگو محرک کلیک تولید میشود و به وسیلهی میکروفن، صداها ضبط میشود.
نمایی از نحوهی قرارگیری پروب درون گوش کودک برای انجام آزمایش TEOAE.
همچنان که از قبل گفته شد، نحوهی تولید گسیلهای صوتی گوش متفاوت است و سازوکارهای مختلفی دارند. هر گسیل صوتی پنجرهی متفاوتی برای نگاه کردن به عملکرد حلزون و نحوهی کار سلولهای مویی خارجی است. پاسخ TEOAE مکانیسمی از حلزون را در تولید گسیلهای صوتی گوش ارزیابی میکند که از نوع انعکاسی است. در این شیوه، حلزون بخشی از انرژی را که از سوی صداهای کلیک دریافت میکند، به صورت انرژی و در قالب صدا به سمت عقب، یعنی به سمت بیرون، منعکس میسازد. با پاسخ TEOAE به این ویژگی از عملکرد حلزون پرداخته میشود و عملکرد انعکاسی حلزون در انتشار انرژی به سمت بیرون بررسی و ارزیابی میشود.
نحوهی انجام آزمایش TEOAE
در این آزمایش، فرد باید آرام و بدون حرکت باشد. معمولا نشسته باشد، بهتر است و در نوزادان بهتر است آزمایش در حالتی انجام شود که کودک درون گهوراه و یا در آغوش والدین خود خواب است. پروب کوچکی درون گوش فرد قرار داده میشود و قطاری از صدای کلیک به صورت مداوم درون گوش پخش میشود. بین این صداهای کلیک، وقفههای کوتاهی از سکوت وجود دارد که بعد از ارایهی هر محرک، صداهای درون گوش در طول این وقفههای سکوت توسط میکروفن جمعآوری و ضبط میشود. سپس دستگاه با نرم افزار خاصی این نمونههای ضبط و ثبت شده را بررسی کرده و سر و صداها و نویزهای مزاحم را بررسی کرده و تا حد امکان آن را کم و یا پاک میکند و درنهایت پاسخ گسیل صوتی گوش را به صورت نموداری نشان میدهد. معمولا پاسخ TEOAE به صورت نسبت سیگنال به نویز (SNR) برای نواحی فرکانسی مختلف نشان داده میشود. منظور از سیگنال همان TEOAE است و منظور از نویز همان سر و صداها و نویزهای مزاحمی است که علاوه بر پاسخ درون گوش هستند و با دامنهی اندکی ثبت شدهاند. هر چقدر فاصلهی سیگنال (TEAOE) با نویز بیشتر باشد، با احتمال بالایی میتوان گفت که پاسخ ثبت شده واقعی است و نویز نمیباشد. حداقل SNR قابل قبول برای یک نوزاد در آزمایش TEOAE این است که میزان SNR در سه ناحیه از پنج ناحیه ی فرکانسی حداقل برابر با 6 دسی بل و یا بیشتر باشد. این میزان برای فرد بزرگسال در حد 3 دسی بل است. علت اینکه در نوزادان و کودکان، میزان SNR قابل قبول بیشتر از بزرگسالان است این میباشد که دامنه و اندازهی پاسخ TEOAE در نوزادان و کودکان همیشه بیشتر از بزرگسالان است.
البته معیارهای دیگری به جز میزان SNR در نظر گرفته میشود که از سوی ادیولوژیست و بنا به صلاحدید و نیاز بالینی انتخاب و بررسی میشود.
نمونهای از TEOAE ثبت شده برای گوش راست که میزان SNR برای هر ناحیهی فرکانسی مجزا و به صورت جدول در انتهای نتیجهی آزمایش و یا به صورت خط باریک زرد رنگی در ستون رنگی بالا نشان داده شده است. میزان این SNR در نوزادان و کودکان باید حداقل در سه باند فرکانسی از پنج باند فرکانسی برابر 6 دسی بل و در بزرگسالان به همین صورت ولی حداقل برابر 3 دسی بل باشد. در این صورت، پاسخ ثبت شدهی TEOAE از لحاظ بالینی قبول خواهد بود.
نمونهای از TEOAE ثبت شده برای گوش چپ که میزان SNR برای هر ناحیهی فرکانسی مجزا و به صورت جدول در انتهای نتیجهی آزمایش و یا به صورت خط باریک زرد رنگی در ستون رنگی بالا نشان داده شده است. میزان این SNR در نوزادان و کودکان باید حداقل در سه باند فرکانسی از پنج باند فرکانسی برابر 6 دسی بل و در بزرگسالان به همین صورت ولی حداقل برابر 3 دسی بل باشد. در این صورت، پاسخ ثبت شدهی TEOAE از لحاظ بالینی قبول خواهد بود.
ویژگیهای آزمایش TEOAE
آزمایش TEOAE مزایای مختلف و متعددی دارد که به شرح زیر میتوان به برخی از آنها اشاره نمود:
- آزمایش سریعی است و در زمان کوتاهی انجام میشود.
- به راحتی و آسان انجام میشود.
- نیاز به همکاری فرد آزمایش شونده ندارد.
- در غربالگری شنوایی بدو تولد انجام میشود.
- دستگاه آزمایش TEOAE قابل حمل و به صورت دستی بوده و امکان انجام آزمایش در محل نیز وجود دارد.
- برای انجام آزمایش TEOAE نیاز به محل اکوستیکی پیشرفته و اتقاکهای ضدت صوت نیست. فقط کافی است محل انجام آزمایش آرام و بی سر و صدا باشد.
- اطلاعات دقیقی را دربارهی صحت و سلامت سلولهای مویی خارجی حلزون فراهم میآورد.
- برای ارزیابی وضعیت حلزون و آسیبهای شنوایی ناشی از نویز و یا برای ارزیابی کم شنواییهای ناشی از مصرف داروهای سمیتزای گوش بسیار مناسب است.
- در ارزیابی افرادی که دچار تینیتوس هستند بسیار کاربرد دارد و معلوم میکند که وضعیت حلزون فرد در نواحی فرکانسی مختلف چگونه است.
تاثیر صحت و سلامت گوش خارجی و میانی بر آزمایش TEOAE
از آنجا که پاسخ TEOAE به صورت انرژی برگشتی و در قالب صدا از سوی حلزون به بیرون میآید؟، صحت و سلامت عملکرد گوش میانی و نیز گوش خارجی بسیار مهم است. به همین دلیل ثبت و تفسیر نتایج آزمایش TEOAE وابسته به عملکرد گوش میانی و خارجی است. در نوزادانی که تازه به دنیا آمدهاند و هنوز مایع امنیون (مایع رحم) درون گوش میانی و خارجی آنها وجود دارد و یا در کودکانی که دچار عفونتهای گوش میانی و خارجی هستند، نبود TEOAE به معنی بدی عملکرد و ناسالم بودن سلوهای مویی خارجی نیست. به همین دلیل در هنگام مواجه به نبود پاسخ TEOAE حتما آزمایش ادیومتری ایمیتانس انجام میگردد و یا وضعیت گوش خارجی به وسیلهی اتوسکوپ معینهی فیزیکی میگردد تا از صحت و سلامت عملکرد گوش خارجی و تا حدودی از وضعیت عملکرد گوش میانی اطمینان به عمل آید.
همچنین در نوزادانی که رفلاکس معده دارند و یا نحوهی شیردهی آنان درست نبوده و به صورت خوابیده و افقی شیر داده میشوند نیز باید در هنگام تفسیر نتایج آزمایش TEOAE مد نظر قرار گرفته شود. چون وقتی به صورت افقی به نوزادان شیر داده شود و یا رفلاکس وجود داشته باشد، مقداری از شیر از طریق شیپور استاش به درون گوش میانی میرود و باعث میشود انرژی برگشتی از سوی حلزون به سمت بیرون ساطع نشود و پروب ثبت کننده قادر نخواهد بود TEOAE را ثبت کند. به همین علت همیشه توصیه میشود که در هنگام شیر دادن به نوزادان، آنان را در وضعیت اریب قرار داده و سپس شیر داده شود.
نمایی از وضعیت شیردهی درست برای جلوگیری از ورود شیر به داخل گوش میانی از طریق لولهی استاش. کودک باید به صورت اریب در آضوش والدین باشد، به گونهای که سر کودک بالاتر از بدنش قرار داشته باشد.