آزمایش ایمیتانس ادیومتری یا تمپانومتری و رفلکس اکوستیک چیست؟
گوش انسان سه قسمت دارد: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. وظیفه ی گوش خارجی که متشکل از لاله ی گوش و مجرا است، دریافت و جمع آوری صداها از تمامی زوایا است. گوش خارجی صداها را تحویل گوش میانی می دهد.
گوش میانی که متشکل از پرده ی گوش و سه استخوانچه ی کوچک (به نام های چکشی، سندانی و رکابی) است، صدا را از گوش خارجی تحویل گرفته و در اثر حرکت پرده ی گوش و این سه استخوانچه، به سمت گوش داخلی هدایت می کند. کار اصلی شنوایی در گوش داخلی رخ می دهد. وظیفه ی گوش داخلی تبدیل امواج مکانیکی صوتی به امواج الکتریکی عصبی است که این کار توسط سلول های ظریف و بسیار ریزی به نام سلول مویی داخلی انجام می شود.
تارهای عصب شنوایی به صورت مجموعه ای از سیم ها به انتهای سلول مویی داخلی وصل می شود و این تارها در اثر تحریک سلول مویی داخلی، تحریک شده و پیام های عصبی را به سمت مغز مخابره می کنند تا صداها در مغز درک شود.
گوش میانی نقش بسیار مهمی در انتقال صداها از گوش خارجی به گوش داخلی دارد. گوش میانی به شکل حفره ی توخالی است که درون آن سه استخوانچه ی کوچک گوش وجود دارد و پرده ی گوش از یک طرف به این استخوانچه ها وصل است و از سمت دیگر، حلزون گوش به این استخوانچه ها وصل شده است.
همچنین حفره ی گوش میانی از طریق لوله ی باریک و کوچکی به نام شیپور استاش به حلق راه دارد و کار این شیپور استاش، معبری برای رسیدن هوا (اکسیژن) به درون حفره ی گوش میانی برای سلول هایی است که به صورت خزه های نرمی درون حفره ی گوش میانی را پر کرده اند و کارشان تغذیه و خونرسانی به استخوانچه ها و پرده ی گوش است. همچنین از طریق این لوله، هوای بین دو طرف پرده ی گوش متعادل سازی می شود و این امر در بهتر شنیدن صداها، به ویژه در مواقعی که فشار جوی تغییر می کند، ضروری می باشد.
صدا پرده ی گوش را به حرکت در می آورد و با حرکت پرده ی گوش، استخوانچه ها به حرکت در می آیند و ارتعاشات صوتی به درون گوش داخلی هدایت می شود. صحت و سلامت گوش میانی برای انتقال صدا و درنتیجه برای شنیدن صداها امری ضروری و حیاتی است. پرده ی گوش و استخوانچه ها باید سالم باشند و در بهترین حالت تعلیق و آویزان باشند تا بتوانند ارتعاشات صوتی را از دنیای بیرون به درون گوش انتقال دهند.
اگر پرده ی گوش ناسالم باشد، مثلا پاره باشد یا اگر استخوانچه ها مشکلی داشته باشند، مثلا در اثر بیماری خاصی به همدیگر محکم چسبیده باشند و یا در اثر حادثه و تصادف، در رفته باشند، آنگاه انتقال صدا رخ نخواهد داد و فرد کم شنوا خواهد شد. بیماری ها و عوارض متعددی وجود دارند که گوش میانی را درگیر می کنند و بر عملکرد آن و درنتیجه، بر شنوایی فرد تاثیر می گذارند.
برای بررسی و ارزیابی عملکرد گوش میانی از آزمایشی با نام ایمیتانس ادیومتری استفاده می شود که شامل دو بخش: تمپانومتری و رفلکس اکوستیک است.
آزمایش تمپانومتری
در ایمیتانس ادیومتری، ابتدا آزمایش تمپانومتری انجام می شود. برای انجام این آزمایش از دستگاهی به نام تمپانومتر استفاده می شود. این دستگاه شامل سری (پروب) کوچکی است که درون مجرای گوش فرد قرار داده می شود و دستگاه تمپانومتر دارای پمپ بادی کوچکی است که درون گوش باد می فرستد و پرده ی گوش را به سمت داخل یا بیرون فشار می دهد.
البته میزان این فشار در ابعاد میکرو میلیمتری و بسیار خفیف است و هیچ دردی ندارد. همزمان با تغییر فشار هوای درون گوش، صدای فرکانس پایینی نیز به سمت پرده ی گوش به صورت ممتد ارایه می گردد و دستگاه میزان بازگشت و انعکاس این صدا از سطح پرده ی گوش را ثبت و محاسبه می کند و از روی آن معلوم می شود که آیا پرده ی گوش و استخوانچه های گوش در حد و اندازه های طبیعی حرکت می کنند یا خیر. با فشار پرده به سمت داخل و کشیدن آن به سمت بیرون و نیز عدم اعمال فشار بر روی آن، میزان برگشت صدا از سمت پرده به پروب دستگاه فرق می کند و بدین وسیله از صحت و سلامت عملکرد گوش میانی اطمینان حاصل می شود.
اگر با فشار پرده به سمت داخل و یا با کشیدن پرده به سمت بیرون، هیچ تفاوتی در میزان بازگشت صدا از پرده به سمت پروب مشاهده نشود، آنگاه معلوم می شود که پرده ی گوش و استخوانچه های گوش سفت و محکم هستند و هیچ تحرکی ندارند. اگر پرده ی گوش پاره باشد، علاوه بر اینکه هیچ تفاوتی در میزان بازگشت و انعکاس صدا مشاهده نمی شود، میزان حجم فیزیکی ثبت شده توسط دستگاه از درون مجرای گوش بیشتر از حد عادل خواهد بود چون در حالتی که پرده ی گوش سالم و بدون پارگی است، فقط حجم مجرای گوش وجود دارد و وقتی پرده ی گوش پاره شود، علاوه بر حجم مجرای گوش، حجم درونی گوش میانی نیز به آن اضافه می شود و میزان حجم ثبت شده توسط دستگاه بسیار بیشتر از حد عادی خواهد بود.
اگر در اثر بیماری مثل حالت سرماخوردگی که انسان احساس کیپی و گرفتی در گوش های خود دارد، پرده ی گوش به سمت داخل کشیده شود، آنگاه میزان بازگشت صدا در حالتی که این قضیه ی تو رفتگی پرده در اثر کشیدن پرده به سمت بیرون جبران شود، مثل حالت عادی خواهد شد و بدین وسیله می توان این حد از کشیده شدن پرده به سمت داخل را دقیق محاسبه و ثبت کرد. به این حالت معلوم فشار منفی گوش میانی گفته می شود و این حالت در اختلالات عملکرد شیپور استاش که کارش تعادل سازی فشار هوای بین دو طرف پرده است دیده می شود. همچنین عارضه ی فشار منفی گوش میانی در مواردی که کودک عفونت و ورم لوزه دارد و یا در حالتی که فرد سرما خورده است، مشاهده می شود.
نتیجه آزمایش تمپانومتری
نتیجه ی آزمایش تمپانومتری به صورت نموداری ثبت می شود که نشانگر میزان انعکاس صدا از سطح پرده ی گوش به بیرون در انواع حالت های اعمال فشار به پرده (به سمت داخل و بیرون) می باشد و معمولا این نمودار به صورت انواع زیر گزارش می شود که هر کدام از این نمودارها با نام های زیر تعریف و مشخص می شوند که به اصطلاح تخصصی به آنها تایپ (نوع) گفته می شود:
- تایپ An. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش حرکت می کنند و گوش میانی در بهترین حالت عملکردی خودش است.
- تایپ As. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش حرکت می کنند، ولی میزان تحرک آنها کم است و گوش میانی ممکن است در حالت عملکردی طبیعی خودش باشد. البته در برخی بیماری ها که استخوانچه ها سفت شده اند یا تحرک پرده ی گوش (در اثر عفونت گوش میانی) کم شده باشد، این تایپ دیده می شود.
- تایپ Ad. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش حرکت می کنند، ولی میزان تحرک آنها زیاد است و گوش میانی ممکن است در حالت عملکردی طبیعی خودش باشد. البته در مواردی که پرده ی گوش از قبل پاره بوده ولی اکنون بهبود یافته و قسمت بهبود یافته نازک شده است نیز دیده می شود. همچنین در مواردی که استخوانچه ها در رفته باشند، این تایپ مشاهده می شود.
- تایپ Add. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش بیش از حد عادی و طبیعی حرکت می کنند و ضایعه یا آسیبی در گوش میانی وجود دارد. این تایپ مربوط به حالتی است که استخوانچه های گوش از هم جدا شده اند و در رفتگی استخوانچه ای وجود دارد. در این حالت، پرده ی گوش سالم است و تحرک خود را دارد، ولی چون استخوانچه ها در رفته و از هم جدا شده اند، تحرک پرده بیش از حد معمول است.
- تایپ B. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش حرکت نمی کنند و ضایعه یا آسیبی در گوش میانی وجود دارد. اگر میزان حجم فیزیکی درون گوش که به وسیله ی دستگاه تمپانومتر ثبت شده است، بالا باشد، یعنی پرده ی گوش پاره است. اگر حجم فیزیکی درون گوش کم باشد، یعنی پرده ی گوش سالم است و احتمالا پشت پرده ی گوش و درون گوش میانی مایع یا عفونت جمع شده است و امکان تحرک پرده ی گوش و استخوانچه ها به خاطر وجود مایع یا عفونت وجود ندارد. البته این تایپ در مواردی که مجرای گوش پر از جرم گوش باشد، نیز دیده می شود که در آن صورت حجم مجرای گوش ثبت شده از سوی دستگاه عادی و طبیعی خواهد بود.
- تایپ D. نتیجه ی آزمایش به صورت چند قله ای همراه با یک شکاف (دره) باریک بین قله ها ثبت می شود. پرده ی گوش و استخوانچه های گوش حرکت می کنند، ولی میزان تحرک آنها زیاد است و گوش میانی عملکردی طبیعی خودش را دارد، مثلا در مواردی که پرده ی گوش از قبل پاره بوده ولی اکنون بهبود یافته و قسمت بهبود یافته نازک شده است و به همین دلیل، تحرک پرده ی گوش زیاد است.
- تایپ E. نتیجه ی آزمایش به صورت چند قله ای همراه با یک شکاف (دره) پهن بین قله ها ثبت می شود. میزان تحرک پرده ی گوش و استخوانچه های گوش بسیار زیاد است و در مواردی که استخوانچه ها در رفته باشند، این تایپ مشاهده می شود.
- تایپ C1. پرده ی گوش، در اثر فشار منفی گوش میانی، به سمت داخل کشیده شده است و میزان تحرکش کم شده است و وقتی که فشار منفی توسط دستگاه جبران شود و پرده به همان قدری که به داخل کشیده شده است، توسط دستگاه به بیرون کشیده شود، وضعیتش متعادل می شود و در آن صورت، تحرکش را به صورت کامل به دست می آورد. به این نوع تایپ، عارضه ی فشار منفی گوش میانی گفته می شود و معمولا در سرماخوردگی، عفونت و تورم لوزه، بسته شدن شیپور استاش در اثر تورم لوزه یا در اثر عوامل دیگری مشاهده می شود. میزان فشار منفی که در این تایپ دیده می شود کم است و آنچنان نگران کننده نیست ولی باید فرد تحت نظر پزشک و متخصص باشد و توصیه ها و درمان های پزشکی را دنبال کند. اگر اقدامات و پیگیری های مناسب صورت نگیرد، میزان فشار منفی گوش زیاد می شود و از حالت تایپ C1 به حالت تایپ C2 درمی آید و اگر جدی نگرفته شود، از حالت تایپ C2 به حالت تایپ B در می آید که در این حالت، عفونت و مایع در پشت پرده ی گوش و درون گوش میانی جمع می گردد.
- تایپ C2. پرده ی گوش، در اثر فشار منفی گوش میانی، به سمت داخل کشیده شده است و میزان تحرکش کمتر شده است و وقتی که فشار منفی توسط دستگاه جبران شود و پرده به همان قدری که به داخل کشیده شده است، توسط دستگاه به بیرون کشیده شود، وضعیتش متعادل می شود و در آن صورت، تحرکش را به صورت کامل به دست می آورد. به این نوع تایپ، عارضه ی فشار منفی گوش میانی گفته می شود و معمولا در سرماخوردگی، عفونت و تورم لوزه، بسته شدن شیپور استاش در اثر تورم لوزه یا در اثر عوامل دیگری مشاهده می شود. میزان فشار منفی که در این تایپ دیده می شود زیاد است است و حتما باید فرد تحت نظر پزشک و متخصص باشد و توصیه ها و درمان های پزشکی را دنبال کند. اگر اقدامات و پیگیری های مناسب صورت نگیرد، میزان فشار منفی گوش زیاد می شود و از حالت تایپ C2 به حالت تایپ B در می آید که در این حالت، عفونت و مایع در پشت پرده ی گوش و درون گوش میانی جمع می گردد.
وقتی گوش میانی سالم است و در بهترین حالت عملکردی خودش است، تایپ تمپانومتری از نوع An، As و Ad مشاهده می شود و وقتی عارضه ای همچون فشار منفی گوش میانی رخ دهد، از حالت An به حالت C1 تبدیل می شود که در صورت انجام اقدامات و پیگیری های پزشکی لازم از حالت تایپ C1 به تایپ An در می آید.
ولی اگر اقدامات لازم صورت نگیرد و یا اینکه عارضه بدتر گردد و میزان فشار منفی گوش میانی زیادتر شود، آنگاه از تایپ C1 به تایپ C2 و با بدتر شدن وضعیت، از تایپ C2 تبدیل به تایپ B می شود که تایپ B نیاز به اقدامات و پیگیری های پزشکی فوری و جدی است. وقتی که درمان ها و اقدامات پزشکی لازم صورت گیرد و روند رو به بهبودی باشد، حالت برعکس این روند رخ می دهد، یعنی ابتدا تایپ B به تایپ C2 و سپس از تایپ C2 به تایپ C1 و بعد از تایپ C1 با تایپ An، As و Ad تبدیل می شود.
چرا آزمایش تمپانومتری انجام دهیم؟
ما با انجام آزمایش تمپانومتری در دوره ها و بازه های زمانی مختلف می توانیم از خط سیر بدتر شدن یا بهبودی بیماری گوش میانی به ویژه در نوزادان و کودکان آشنا شویم. کل مدت زمان لازم برای انجام آزمایش تمپانومتری هر دو گوش در حد چند ثانیه و کمتر از یک دقیقه است.
انجام این آزمایش راحت و ایمن است و برای نوزادان و کودکان در حالتی انجام می شود که خواب هستند. این آزمایش برای آن دسته از نوزادان و کودکانی توصیه می شود که درد گوش دارند و دچار بی خوابی و بی تابی در اثر عفونت گوش هستند.( ما در مقاله درد گوش به طور کامل به مشکلات گوش پرداخته ایم ) آزمایش تمپانومتری کمک بسیار زیادی به پزشکان گوش، حلق و بینی و نیز متخصصین اطفال در تشخیص نوع عارضه می کند.