درد گوش، که معادل انگلیسی آن اُتالژیا میباشد، شکایت اصلی بسیاری از بیماران میباشد و ممکن است علتهای زیادی داشته باشد. در اکثر بزرگسالان، درد گوش منشاء غیر گوشی دارد یعنی درد به خاطر خود گوش نیست و از سوی اندامها و اعضای دیگری ایجاد میشود و خودش را در گوش نمایان میسازد. فقط نیمی از دردهای گوش در بزرگسالان به خاطر بیماری گوش میباشد و بقیه به خاطر دردهای ناشی از منشاهای غیر گوشی است که به این نوع دردها، درد راجعه گفته میشود چون محل ارجاع آن از جایی به غیر از گوش است. دردهای راجعه به خاطر عصبگیری مشترک گوش با بقیهی اندامها و اعضای صورت، همچون عضلات صورت که در جویدن دخیل هستند، عضلات گردن، دندآنها و …، میباشد و چون این اعضا درگیر میشوند، عصب آنها تحریک میگردد و باعث میشود اعصاب مشترک گوش نیز درگیر شود و درد در ناحیهی گوش احساس و درک شود. این دردها به خاطر خود گوش نیست، بیکه به خاطر عصبگیری مشترک گوش با اعضای دیگر و تحریک آن در هنگام تحریک شدن این اعضا میباشد. دردهای با منشاء گوش معمولاً گنگ، دردناک و نسبتاً ثابت است. دردی که مکرراً در طول روز میآید و میرود، به ندرت میتواند منشاء گوش داشته باشد و بیشتر به خاطر منشاء غیر گوشی است و از نوع دردهای راجعه میباشد.
درد گوش در کودکان
اگرچه درد با منشای غیرگوش در کودکان ممکن است نادر باشد، ولی وجود دارد و در این صورت ممکن است، همچون بزرگسالان، به خاطر درد راجعه از سوی اعضای دیگر بدن باشد که به گوش میزند. درد راجعهی گوش معمولاً به خاطر اختلالاتی است که حنجره، حلق و لوزه را تحت تاثیر قرار میدهد. عفونت لوزه و عفونت حلق دو علت شایع درد راجعهی گوش در کودکان است.
درد گوش به خاطر مفصل فک
مهمترین و شایعترین علت درد گوش با منشاء غیر گوش شامل درد مفصل گیجگاهی – فکی (TMJ) و سندروم بدی عملکرد درد عضلانی – صورتی میباشد. شایعترین درد راجعه از نوع سندروم بدی عملکرد عضلانی – صورتی است که شامل درگیری عضلات مخصوص جویدن میباشد. از ویژگیهای این اختلال میتوان به التهاب، گرفتگی و سفتی عضلات جونده به همراه انتقال فشار و درد به سمت TMJ برشمرد. در این حالت، خود مفصل سالم است و درست کار میکند. حفرهی گلنویید مفصل گیجگاهی – فکی دیوارهی قدامی مجرای خارجی شنوایی و بخشهایی از دیوارهی قدامی و خارجی دیوارهی گوش میانی را تشکیل میدهد. بنابراین، در صورت داشتن درد ناشی از تحریک این نواحی، بیمار جایگاه درد را به گوش و مجرای خارجی نسبت میدهد. اغلب سندرومهای بدی عملکردی درد عضلانی – صورتی با موارد همچون دندان قروچه، قفل شدن دندآنها، ساییده و کشیده شدن دندآنها به همدیگر همراه است. این موارد در آن دسته از افرادی بسیار شایع است که حالت بیرون زدگی و جلو آمدن دندآنهاى زبرين نسبت به دندان هاى زيرين دارند. این مساله ممکن است به دنبال تغییراتی در دندآنها در اثر انجام درمآنهای ارتودنسی یا نصب دندان مصنوعی رخ دهد. از آنجا که این موارد با استرس نیز همراه هستند، این اختلال مکرراً میتواند نشآنهای از استرس نیز باشد. در چنین حالتی، اغلب با سردردهای تنشی یا عوارض التهابی عضلات خلفی و طرفی گردنی نیز مرتبط و همراه است. تشخیص بستگی به شناسایی نوع تنش رخ داده در مفصل یا در عضلات جونده دارد. عضلات گیجگاهی مکرراً سفت هستند و ممکن است فرد دچار سردرد از نوع سردردهای پیشانی نیز باشد.
حفرهی فک دیوارهی قدامی و بیرونی مجرای گوش خارجی را تشکیل میدهد و گاهی اوقات مشکل TMJ باعث درد در گوش و احساس آن در نواحی گوش میشود.
بدی عملکرد TMJ
گاهی اوقات، التهابات و یا آسیبهای ناشی از خود مفصل استخوان فکی – گیجگاهی (TMJ) ممکن است رخبدهد. وقتی روند بیماری از خود مفصل باشد، در آن صورت به آن بدی عملکرد TMJ گفته میشود. راه شناسایی آن بدین صورت است که در هنگام باز و بسته کردن دهان صداهای ناگهانی، کلیک، سایشی، یا خرد شدن تولید میشود. اینها نشآنهای از ناهنجاریهای مربوط به خود مفصل است. تشخیص دقیق معمولاً از طریق تصویربرداری با MRI یا ارزیابی آندوسکوپ TMJ صورت میپذیرد.
درد ناشی از TMJ و عضلات جونده به صورت درد تیز و دردناک است. بیمار بیان میکند که ”درد در عمق گوش“ یا در اطراف تراگوس یا TMJ است. اگر از بیمار خواسته شود محل درد را نشان دهد، بیمار اغلب مستقیماً به مجرای گوش خارجی اشاره میکند. درد معمولاً از سمت زیرین استخوان هایویید و در امتداد شاخک استخوان فک به سمت پایین تششع مییابد. معمولاً درد برای چندین ساعت وجود دارد. در بیمارانی که در شب دندان قروچه دارند، درد ممکن است در هنگام صبح بدتر شود و گاهی اوقات آنها را در شب بیدار کند. در چنین مواردی، درد اغلب در طول روز کاملاً ناپدید میشود. درد میتواند آنقدر شدید باشد که منجر به عدم تحرک یا قفل شدن فک شود.
درد ناشی از TMJ و عضلات جونده به صورت تیز و یا دردناک است و بیمار بیان میکند ”درد در عمق گوش“ یا در اطراف تراگوس یا TMJ است. بیمار اغلب مستقیماً به مجرای گوش خارجی اشاره میکند و محل درد را به آنجا نسبت میدهد. همچنان که با فلش در شکل نشان داده شده است، درد معمولاً از سمت زیرین استخوان هایویید و در امتداد شاخک استخوان فک به سمت پاییی تششع مییابد.
درمان درد گوش در اثر بدی عملکرد فک
درمان این نوع درد اغلب به صورت رویکرد محافظه کارانه همچون به کاربردن گرما و ماساژ، آموزش بیمار و کنترل درد با داروهای ضد التهابی غیر استروییدی (NSAIDs) میباشد. چنین عواملی به صورت منظم برای یک دورهی زمانی 10 تا 14 روزه تجویز میشود. در افرادی که در شب دندان قروچه دارند، استفاده از اسپلینت دندان مصنوعی مفید خواهد بود. بسیاری از عوارض گوش همچون کلستئاتوما، اوتیت میانی مزمن، بیماری منیر و تومورهای اکوستیک با درد گوش ارتباطی ندارند. درد با منشاء گوش ممکن است به خاطر انباشته شدن جرم گوش، عفونت حاد باشد و در برخی موارد نادر میتواند به خاطر نئوپلاسمها نیز باشد. شایعترین علت درد با منشاء گوش، عفونت است. اوتیت خارجی و اوتیت میانی ممکن است منجر به درد مشقت باری شود که درنهایت منتهی به ویزیت پزشک متخصص شود. از آنجا که اکثر موارد ناشی از این نوع درد در مراکز درمانی همچون بیمارستآنها یا درمانگاهها درمان میشود، مشاهدهی آن دسته از بیمارانی که درد گوش با منشاء گوش دارند، در کلینیک شنوایی کمتر میباشد
