عفونت گوش میانی، اوتیت گوش میانی نام دارد. گوش میانی از طریق لوله‌ی باریکی که شیپور استاش نام دارد به فضای حلق باز می‌شود. شیپور استاش در هنگام بلع، فریاد زدن و خمیازه کشیدن باز می‌شود و هوا از طریق این لوله وارد فضای گوش میانی می‌شود تا بدین طریق سلول‌های موجود در فضای گوش میانی بتوانند اکسیژن لازم خود را دریافت کرده و زنده بمانند. همچنین شیپور استاش کارش حفاظت از فضای گوش میانی در برابر ورود باکتری‌ها و رفلاکس معده از حلق به درون آن می‌باشد. برای این کار، شیپور استاش همیشه بسته است و فقط در مواقعی که بیان شد، باز می‌شود. به نظر می‌رسد علت شایع اوتیت گوش میانی، عملکرد نادرست شیپور استاش باشد. وقتی شیپور استاش به صورت مزمن و همیشه باز باشد، ترشحات از حلق و بینی ممکن است وارد فضای گوش میانی شده و باعث عفونت آنجا شود. در هنگامی که بنا به دلایلی همچون التهاب یا وجود تومور، شیپور استاش به مدت مدیدی بسته باشد، ممکن است مشکلات و مسایل زیر رخ دهد:
- ترشح پایدار و همیشگی یا برگشت پذیر گوش میانی به همراه عفونت یا بدون عفونت
- رتراکشن یا پارگی پرده‌ی گوش
- مشکلات مرتباط با گوش داخلی، زایده‌ی ماستویید و یا سیستم عصبی مرکزی
نوزادان و کودکان بسیار مستعد اوتیت گوش میانی هستند، چون شیپور استاش آن‌ها افقی‌تر، کوتاه‌تر، و گشادتر از بزرگسالان است. به علاوه، عضله‌ی کام آن‌ها کم توان‌تر بوده و قدرت کافی را برای باز کردن شیپور ندارد، درنتیجه اثربخشی کمتری دارد.
اوتیت حاد گوش میانی
عفونت حاد گوش میانی، اوتیت حاد گوش میانی (AOM) نام دارد که یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوران اوایل کودکی است. این بیماری بیشتر از 90 درصد کودکان زیر 7 سال را مبتلا می‌کند و هر ساله بیشتر از 25 درصد تجویز داروهای آنتی بیوتیک خوراکی به همین خاطر است. قله‌ی وقوع این بیماری بین 6 تا 24 ماهگی است و بیماری اغلب در ماه‌های زمستان دیده می‌شود. به نظر می‌رسد میزان وقوع اوتیت میانی با موارد و متغیرهایی همچون قرارگیری در معرض دود سیگار، جنسیت مذکر، و بستری در درمانگاه یا بیمارستآن‌ها افزایش یابد. اوتیت حاد گوش میانی در اثر عفونت ناشی از یکی از چند باکتری‌های نسبتاً شایعی می‌باشد که معمولاً با درمآن‌های مناسب آنتی بیوتیک رفع می‌شود. علایم بالینی این بیماری عبارت هست از:
- شروع ناگهانی تب
- درد
- کج خلقی
- بی‌قراری
- افزایش تعداد سلول‌های خونی سفید
در اوتیت حاد گوش میانی، بافت (موکوس) گوش میانی ورم کرده و پرخون می‌شود و ممکن است خونریزی رخ دهد. با پیشرفت بیماری، نفوذ موضعی سلول‌های خونی سفید رخ می‌دهد و در معاینه‌ی فیزیکی گوش، خودش را به صورت تجمع چرک درون فضای گوش میانی نشان می‌شود. عفونت موجب درد بیش از حد می‌شود، اگرچه آن میزان تنش و دردی که در اوتیت خارجی لاله‌ی گوش یا بافت های اطراف لاله‌ی گوش رخ می‌دهد، در اوتیت میانی رخ نمی‌دهد.
پارگی پرده‌ی گوش در اثر اوتیت حاد گوش میانی
وقتی درمان مناسب برای اوتیت حاد گوش میانی صورت نگیرد، اغلب باعث پاره شده خودبخودی پرده‌ی گوش می‌شود و بدین ترتیب، عفونت و چرک از فضای گوش میانی به بیرون تخلیه می‌شود و علایم این بیماری در بیمار کاهش و تسکین می‌یابد. پارگی در پرده‌ی گوش این امکان را می‌دهد که چرک از گوش میانی خارج شود و اغلب با آرامش سریع درد و از بین رفتن سریع تب همراه است. در بیشتر از 90 درصد موارد، پرده‌ی گوش خودبخودی جوش یا بهبود می‌یابد. وقتی درمان مناسب انجام شود، در اکثر موارد، اوتیت حاد گوش میانی بدون شکایتی ناپدید می‌شود. اگرچه، علی‌رغم اینکه میزان عوارض کلی بیماری در مقایسه با دوران قبل از درمان آنتی بیوتیک کاهش بارزی پیدا می‌کند، عوارض و علایم تهدید کننده‌ی زندگی فرد ممکن است همچنان در برخی موارد دیده شود که اغلب به خاطر باکتری‌های مقاوم به درمان آنتی بیوتیک است. این عوارض عبارتنداز:
- عفونت ماستویید
- فلج عصب صورتی
- عفونت لابیرنت به همراه کم شنوایی حسی عصبی کامل
- مننژیت
- آبسه ی مغز
اگرچه در حال حاضر، در آمریکا بیشتر پزشکان این بیماری را با آموکسی سیلین دوز بالا درمان می‌کنند، اما باید به این نکته توجه داشت که مراقبت و پایش وضعیت بیمار بسیار مهم و حیاتی است. دستورالعمل‌های پزشکی بالینی اخیر برای درمان اوتیت حاد گوش میانی که توسط آژانس کیفیت و تحقیقات بهداشت و سلامتی (AHRQ) در سال 2004 منتشر شده است حاکی از آن است که می‌توان در کودکان سالم، درمان آنتی بیوتیک انجام نداد، ولی مراجعه‌های مجدد و پایش رفع یا عدم علایم مربوط به اوتیت میانی امری حیاتی و الزامی است.
ترشح مزمن گوش میانی
معمولاً به دنبال اوتیت میانی، ترشح وجود دارد که در 90 درصد موارد، ظرف سه ماه رفع و ناپدید می‌شود. وقتی این مایع بیشتر از سه ماه داخل فضای گوش میانی بماند، در این حالت به آن ترشح مزمن گوش میانی گفته می‌شود. اگرچه در اغلب موارد، کِشت این مایع ممکن است حاکی از باکترهای اندکی است، اما نمی‌توان از این عارضه به عنوان عفونت نام برد چون که هیچ دردی، تبی و یا چرکی وجود ندارد. بسیاری از این بیماران کاملاً بدون نشانه و علامت هستند. پایداری و تداوم مایع در فضای گوش میانی و خود مایع هیچ گونه عواقبی ندارد. اصلی‌ترین نگرانی درباره‌ی تداوم مایع در گوش میانی وقتی است که کم شنوایی یا نشانه‌های دیگری رخ دهد. این نشانه‌ها در کودکان ممکن است موارد زیر باشد:
- اختلال خواب
- عدم تعادل
- دست و پا چلفتگی بدون اینکه توجیه و علتی برای آن یافت شود
- تاخیر در رشد زبان یا گفتار
- اوتیت حاد خارجی راجعه به همراه ترشح مداوم
درمان ترشح مزمن گوش میانی
در گذشته توصیه می‌شد اگر ترشح گوش میانی بیشتر از 4 تا 6 ماه طول بکشد، باید لوله تمپانوستومی جایگذاری شود. اگرچه در دستورالعمل‌های اخیر توصیه شده از سوی AHRQ بیان می‌شود که در صورت مشاهده‌ی مواردی همچون کم شنوایی بیشتر از dB HL20، نشانه‌های دیگر پایدار به مدت طولانی و در خطر قرار گرفتن وضعیت رشد زبان و گفتار و یا روند یادگیری بیمار بهتر است ترشح پایدار گوش میانی با انجام عمل جراحی درمان شود. همچنان که درباره‌ی اوتیت حاد خارجی بیان شد، در حالت ترشح گوش میانی نیز لازم است در فواصل زمانی مناسب، وضعیت شنوایی بیمار به صورت دوره‌ای معاینه و ارزیابی شود. به علاوه، باید این نکته‌ی مهم را به یاد داشت که کم شنوایی انتقالی همراه با ترشح گوش میانی متغیر است و ارزیابی ادیومتری ممکن است حتی برای کودکی انجام شود که شنوایی نسبتاً خوبی دارد. بنابراین، باید این مساله را برای والدین و معلمان توضیح داد. وقتی یک مشکل مستند یا حتی مشکوک در زمینه‌ی درک زبان و گفتار و یا مشکلی در مدرسه وجود داشته باشد، باید برای حل این مشکلات به جایگذاری لوله‌ی تمپانوستومی متوسل شد تا احتمال ایجاد هر گونه کم شنوایی انتقالی ملایم (چه به صورت دایمی و چه به صورت موقت) حذف شود.
لوله‌ی تمپانوستومی
لوله‌های تمپانوستومی به صورت لوله‌های پروتزی کوچکی هستند که با عمل جراحی سبکی روی پرده‌ی گوش فرد کار گذاشته می‌شود و این لوله‌ها موجب تنظیم فشار هوا در بین دو طرف پرده‌ی گوش می‌شود، به طوری که فشار هوای بین مجرای گوش خارجی با فضای گوش میانی متعادل می‌شود. همچنین مایع گوش میانی ممکن است از طریق این لوله به بیرون و فضای مجرای گوش خارجی دفع شود. برای کودکان کم سن و سال، برای کار گذاشتن این لوله روی پرده‌ی گوش نیاز به بیهوشی عمومی است. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان، این کار در مطب پزشک متخصص و با بیهوشی موضعی ممکن است صورت بگیرد. این لوله‌ها حدوداً یک سال پس از جایگذاری به طور خودبخودی از پرده‌ی گوش جدا شده و بیرون می‌افتد. عوارضی که ممکن است لوله‌ی تمپانوستمی ایجاد کند، عبارتنداز:
- ترشح پایدار یا راجعه بیشتر از 2 سال
- رتراکشن اجسام خارجی به داخل گوش میانی به همراه ساختارهای بافتی برآمده
- پارگی پرده‌ی گوش به دنبال بیرون زدگی لوله
- تمپانواسکلروسیز
- کلستئوتومای ناشی از درمان
باید به این نکته‌ی مهم توجه داشت که تاکنون شایع‌ترین شکایت بیماران، ترشح از گوش است و به ندرت شکایات و عوارض جدی‌تر دیگری رخ می‌دهد. برای مثال، در یک مطالعه، میزان وقوع ترشح بعد از جایگذاری لوله‌ی تمپانوستومی برابر 8/7 درصد تخمین زده شد، در حالی که پارگی پرده‌ی گوش به طور میانگین فقط در 7/1 درصد موارد رخ داده بود. در اکثر موارد، برای کنترل ترشح در اثر وجود لوله‌ی تمپانوستومی، از قطره‌ی آنتی بیوتیک موضعی به مدت 5 تا 6 روز استفاده می‌شود تا بدین وسیله، ترشح از بین برود. اگرچه به نظر می‌رسد که تمپانواسکلروسیز پرده‌ی گوش با جایگذاری لوله مرتبط باشد، اما به طور کلی هیچ عواقبی ندارد و همچنین کم شنوایی نیز رخ نمی‌دهد.
آن دسته از کودکانی دچار بدساختاری‌های گردنی – صورتی مثل سندروم داون، شکاف کام، سندروم کروزن و سندروم تریچر کولینز هستند، مستعد اوتیت گوش میانی هستند و در اغلب این کودکان نیاز به جایگذاری متعدد لوله‌های تمپانوستومی است. باید این بیماران را در اوایل زندگی از لحاظ مشکلات شنوایی و ترشحات گوش میانی ارزیابی و معاینه کرد. استفاده از لوله‌های تمپانوستومی تقریباً برای همگی این بیماران مفید است. در کودکان دچار کم شنوایی حسی عصبی، استفاده از لوله‌های تمپانوستومی ضروری است. وقتی برخی از این کودکان دچار کم شنوایی حسی عصبی شدید تا عمیق باشند و اوتیت گوش میانی موجب اضافه شدن کم شنوایی اضافی انتقالی در این کودکان گردد، آنگاه اگر درمان به گونه‌ای صورت گیرد که این میزان کم شنوایی انتقالی رخ داده در این بیماران حذف گردد، مساله‌ی بسیار کمک کننده‌ای خواهد بود، چون باعث می‌شود با تقویت سمعک بتوان کم شنوایی شدید تا عمیق آنان را جبران نمود. در غیر این صورت، سمعک کمک کننده نخواهد بود. کودکان دیگری که ممکن است از لوله‌های تمپانوستومی سود ببرند، آن دسته از کودکانی هستند که تاریخچه‌ای از صرع‌های تبی دارند و کودکانی که حساسیت دارویی به آنتی بیوتیک‌های مرسوم دارند. در کودکانی که بعد از جدا شدن اولین مجموعه از لوله‌های تمپانوستومی از پرده‌ی گوش، همچنان نشانه‌های راجعه از ترشح گوش میانی وجود دارد، باید همزمان با قرار دادن دومین مجموعه از لوله‌های تمپانوستومی، به عمل جراحی برای برداشتن لوزه‌ها نیز فکر کرد.
