تعداد زیادی از داروها معلوم شدهاند که برای گوش خطر دارند و موجب بدی عملکرد شنوایی و تعادلی میشوند. به طور کلی، این داروها را میتوان به گروه های مشخص زیر تقسیم بندی کرد:
- داروهای ضد التهابی
- آنتی بیوتیکهای آمینوگلیکوزیدی
- دیورتیکهای حلقوی
- آنتی مالاریاها
- عوامل شیمی درمانی
- داروهای موضعی گوش
سمیتزایی گوش در اثر مصرف آسپیرین
سمیتزایی گوش در اثر استفاده از آسپیرین اولین بار در سال 1877 شناسایی شد. سمیتزایی گوش در اثر مصرف آسپیرین خودش را به صورت کم شنوایی حسی عصبی ملایم تا متوسط و برگشت پذیر به همراه وزوز بارز نشان میدهد. سطح سرم مورد نیاز برای ایجاد علایم گوش بین 35 تا 40 میلی گرم است، یعنی مطابق با مصرف 6 تا 8 گرم در روز یا مصرف منظم 18 تا 24 قرص آسپیرین. مکانیسم عمل یا سمیتزایی سالیسیلات هنوز به خوبی شناخته نشده است، اما اعتقاد بر آن است که شاید در اثر مهار برگشت پذیر آنزیم باشد. داروهای NSAID دیگر، به ویژه ایبوپروفن و ناپروکسن، با میزان وقوع کمتری از کم شنوایی مرتبط میباشند، اگرچه کم شنوایی مرتبط با این داروها اغلب دایمی است.
سمیتزایی گوش در اثر مصرف آنتی بیوتیکهای آمینوگلیکوزیدی
آنتی بیوتیکهای آمینوگلیکوزیدی درمان مهمی برای انواع فرایندهای عفونی بوده و هستند، اما به خاطر عوارض جانبی مشهود در زمینهی سمیتزایی کلیه و گوش، استفاده از آنها کاهش یافته است. اثرات سمیتزایی آمینوگلیکوزیدها بر گوش مستقیماً با مقدار داروی وارد شده به دروناخل پریلنف همبستگی دارد. 30 دقیقه تا 3 ساعت پس از تزریق وریدی این داروها زمان میبرد تا به گوش داخلی برسد و ممکن است ماهها پس از درمان درون این بافتها باقی بماند. اثرات سمیتزایی آمینوگلیکوزیدها بر روی گوش به خاطر مرگ سلول مویی در اثر خودکشی سلولی به دنبال جذب این داروها توسط این سلولها میباشد. الگوی آسیب به صورت کم شنوایی حسی عصبی فرکانس بالا در ادیوگرام است که با مرگ سلول مویی خارجی در دور قاعدهای حلزون ارتباط دارد. سلولهای مویی داخلی نیز ممکن است در سطوح سمیتی بالا آسیب ببینند.
انواع مختلف آمینوگلیکوزیدها الگوهای مختلفی از سمیتزایی گوش را نشان میدهند. بعضی از آنها فقط برای گوش سمی هستند، در حالی که بعضی دیگر اصولاً سیستم دهلیزی را تحت تاثیر قرار میدهند. استرپتومایسین و جنتامایسین اصولاً سیستم دهلیزی را درگیر میکنند و به عمد از آنها به عنوان بخشی از درمان بیماری منیر با هدف تخریب عملکرد دهلیزی استفاده میشود. دهیدرواسترپتومایسین، نئومایسین، آمیکاسین و توبرامایسین اصولاً حلزون را درگیر میکنند. به نظر میرسد که حساسیت دارویی یا پس زمینهی ژنتیکی نسبت به سمیتزایی آمینوگلیکوزیدی وجود داشته باشد. تحقیقات اخیر نشان دادهاند که مجموعهای از جهشهای میتوکندریایی موجب سمیتزایی گوش در تعداد بسیاری از موارد میشوند. پیشگیری از اثرات سمیتزای آمینوگلیکوزیدها سخت و دشوار است. پایش قلهی سرم و به ویژه سطوح درهای سرم خون کمک کننده است چون که سمیتزایی با سطوح درهای سرم خون مرتبط است. معمولاً به خاطر شدت بیماری در این دسته از بیماران که این گونه داروها را دریافت میکنند، آزمایش روزانهی ادیومتری قابل انجام نیست. در صورت امکان ادیومتری، باید از آزمایش ادیومتری فرکانس بالای امتداد یافته و گسیلهای صوتی گوش برای پایش کم شنوایی در حین درمان با آمینوگلیکوزیدها استفاده شود. هفتهای یک بار یا دو هفته یک بار باید آزمایش دهلیزی انجام شود تا آسیب دهلیزی قبل از اینکه حالت دایمی و خطرناک به خود بگیرد، بدی عملکرد تعادلی تشخیص داده شود.
سمیتزایی گوش در اثر مصرف دیورتیکهای حلقوی
دیورتیکهای حلقوی موجب مهار عمل بازجذب الکتروسیتها و آب در کلیه میشود. سمیتزایی به احتمال قوی در این دسته از بیماران زیر رخ میدهد:
- بیمارانی که دچار بدی عملکردی کلیوی از قبل هستند
- بیمارانی که دوزهای زیادی از دیورتیکهای حلقوی در بازهی زمانی کوتاهی دریافت میکنند
- بیمارانی که داروهای سمیتزای بالقوهی دیگری مثل آمینوگلیکوزیدها دریافت میکنند.
اثرات سمیتزایی به صورت آسیب مستقیم به سلولهای مویی و آسیب به نوار عروقی بروز مییابد. کم شنوایی معمولاً موقتی است و بعد از قطع داروها از بین میرود.
سمیتزایی گوش در اثر مصرف آنتی مالاریاها
کوانین و کلروکویین دو دارویی هستند که معمولاً برای درمان مالاریا استفاده میشود. این دو دارو حتی در دوزهای خیلی پایین نیز با کم شنوایی مرتبط هستند. کم شنوایی معمولاً موقتی است و اصولاً به خاطر درگیر شدن دور قاعدهای حلزون، در نواحی فرکانسی بالا است.
سمیتزایی گوش در اثر مصرف عوامل شیمی درمانی
مشخص شده است که بسیاری از عوامل شیمی درمانی برای گوش سمیتزا هستند. این داروها عبارتن هستند از:
- سیس پلاتین
- بلومایسین
- فلورو اوراسیل
- خردل نیتروژن
بیشترین داروی مطالعه شده سیس پلاتین است که دارای اثراتی بر روی سلولهای مویی خارجی در دور قاعدهای حلزون است و موجب کم شنوایی دو طرفه، متقارن، و فرکانس بالا میشود. سمیتزایی سیس پلاتین برای گوش وابسته به دوز مصرفی بوده و به صورت دایمی و ماندگار است. عوامل خطر دیگر عبارت هستند از:
- سن بیش از حد پایین یا بیش از حد بالا
- سابقهی تحریک جمجمهای همزمان با دریافت دارو یا پیش از آن
- بیماری کلیوی
- استفاده از دیگر داروهای سمیتزای گوش و
- سابقهی کم شنوایی قبل از دریافت دارو
این مساله شده است که دارو درمانی موضعی گوش، تزریق دارو به درون گوش میانی حیوانات آزمایشگاهی موجب مرگ سلول مویی و کم شنوایی میشود. اگرچه گزارشات اندکی از سمیتزایی گوش در اثر به کار بردن آنتی بیوتیکها به صورت موضعی در انسانها در دست است. تفاوتهای آناتومیکی بین انسانها و حیوانات آزمایشگاهی احتمالاً دلیل وجود این اختلاف است. برای مثال، تورفتگی دریچهی گرد در حیوانات آزمایشگاهی بسیار سطحی است و در معرض مستقیم قرار دارد، در حالی که در انسانها در عمق و داخل تورفتگی استخوانی است و اغلب به طور کامل یا تا حدودی با یک غشایی موکوسی پوشیده شده است. به علاوه، غشای دریچهی گرد در انسانها 6 تا 10 برابر ضخیمتر از حیوانات آزمایشگاهی است. هنوز احساس میشود با وجود این همه مانع آناتومیکی در برابر داروهای موضعی گوش در انسان، باید در به کار بردن آنها و اثرات سمیتزایی دهلیزی آنها احتیاط به خرج داد. ثابت شده است که عوامل جدیدتر موضعی گوش مثل فلوروکوینولونها در درمان اوتیت خارجی موثر بوده و عوارض سمیتزایی گوش نیز ندارند. در صورتی که نیاز به دارو درمانی موضعی است که برای گوش سمی و خطرناک میباشد، توصیه میشود از بازههای کوتاه مدت درمانی استفاده شود تا بدین طریق، احتمال سمیتزایی گوش به حداقل میزان خود برسد.
