عفونت پوستی، که معادل انگلیسی آن سبورئیک است، شایعترین نوع عفونت پوستی است که مجرای خارجی گوش را درگیر میکند و معمولاً خودش را به صورت خشکی پوست، خارش مزمن، پوسته پوسته شدن پوست (شوره) درون حفرهی لالهی گوش نشان میدهد. در اغلب موارد، جرم گوش به طور کامل وجود دارد و یا اصلاً جرمی وجود ندارد. علاوه بر درگیری مجرای گوش در این بیماری، در اغلب موارد، پوست سر، ابروها، بینی و پشت چینهای لالهی گوش نیز درگیر میشود.
عفونت پوست لاله و مجرای گوش که به صورت پوسته پوسته شدن پوست و شوره خودش را در نواحی لاله، مجرای گوش و سر نشان میدهد.
درمان عفونت پوستی گوش
این عارضه نه تنها به خاطر اذیت شدن بیمار در اثر خارش پوست مهم است، بلکه به خاطر تحریک پوست و مزمن شدن این عارضه در نواحی مجرای خارجی گوش و نیز از لحاظ کاهش عملکرد پوست برای جلوگیری از ورود عفونت به بدن بسیار مهم میباشد. بیمارانی که دچار عفونت مزمن پوست هستند، در مقایسه با افراد سالم بیشتر مستعد اوتیت خارجی باکتریایی مزمن هستند. در بیمارانی که دچار دورههای راجعهای از اوتیت خارجی هستند، بسیاری از آنان مجرای گوش خشک، به همراه شوره و خارش مزمن دارند. این عارضه غیر قابل پیش بینی است و ممکن است بعضی از بیماران برای چندین سال این مشکل جزیی را داشته باشند، اما ممکن است به مدت چند هفته یا چند ماه مشکلات بیشتری داشته باشند. در اغلب موارد، درمانی که برای این عارضه به کار گرفته میشود، استفاده از پماد هیدروکورتیزون 2% به مدت دو یا سه بار در هفته میباشد. در مواردی که عارضه همچنان پایدار باشد، باید از استروییدهای قویتر استفاده شود. در بعضی موارد، بدون اینکه از داروی خاصی استفاده شود، استفاده از روغن معدنی یا نرمکنندههای دیگر میتواند موثر و کارا باشد.
عفونت پوستی ناشی از حساسیت
عفونت پوستی ناشی از حساسیت که عفونت پوستی آلرژیک نام دارد، نوع دیگری از عفونت پوستی است که اغلب در اثر واکنش به تماس مواد خارجی با مجرای گوش و یا با نواحی اطراف آن رخ میدهد. بسیاری از واکنشهای آلرژیک در اثر واکنش به قطرههای آنتی بیوتیک، به ویژه نئومایسین دیده شده است. واکنشهای آلرژیک به نئومایسین و دیگر آنتی بیوتیکهای موضعی به دو شکل مشخص رخ میدهد. گاهی اوقات به صورت یک عارضهس بسیار حادی دیده میشود که منجر به موارد زیر میشود:
- تورم بزرگ مجرای گوش
- تنش و درد شدید
- تغییر رنگ پوست در بافتهای اطراف حفرهی درونی لالهی گوش (کونکا)، نرمهی لالهی گوش و نواحی گردن
نمایی از عفونت پوستی ناشی از حساسیت که در اثر تماس پوست با مواد خارجی و واکنش به آن رخ میدهد و باعث سرخی و حساسیت در آن ناحیه از گوش و یا نواحی اطراف میشود.
درمان عفونت پوستی ناشی از حساسیت
باید عامل آزاردهندهی خارجی که موجب حساسیت پوست شده است، شناسایی گردیده و از تماس آن با مجرا و لالهی گوش جلوگیری به عمل آید. برای درمان معمولا از داروهای استروییدی عمومی یا موضعی استفاده میشود. شکل دیگری از حساسیت زیاد ممکن است به صورت مزمن رخ دهد، بدین صورت که با وجود درمان آنتی بیوتیک مناسب، همچنان اوتیت خارجی از بین نرفته و پابرجا است. در این حالت، با وجود استفاده از قطرهی موضعی و تمیز کردن گوش و خارج کردن عفونت و مواد زاید از گوش، همچنان ترشح چرکین مزمن، تورم مجرای گوش ، درد و تنش همچنان وجود دارد. مواردی همچون یافتن عامل حساسیتزا و دور کردن آن از مجرای گوش، درمان اوتیت خارجی با قطرهی غیر آنتی بیوتیک و با قابلیت ضد غفونی استروییدی موضعی میتواند به نحو مطلوبی چنین واکنشهای حساسیتی را درمان کند. همچنین واکنشهای آلرژیک حاد و مزمن ممکن است به خاطر موادی که برای ساخت قالب گوش یا قالب ضد صوت و ضد آب ساخته میشود، رخ دهند. برای چنین مواردی، باید از موادی استفاده گردد که حساسیتزا نباشند.
اوتیت گوش خارجی
عفونت گوش خارجی، اوتیت گوش خارجی نام دارد. در این نوع عفونت، لاله و مجرای گوش درگیر میشوند. اوتیت گوش خارجی بنا به علت ایجاد کنندهی آن به انواع مختلفی تقسیم میشود که در زیر به آنها اشاره و توضیح داده میشود:
- اوتیت خارجی باکتریایی حاد
- اوتیت خارجی قارچی
- اوتیت خارجی بدخیم
اوتیت خارجی باکتریایی حاد
اوتیت خارجی باکتریایی حاد عفونت مجرای گوش و بخشهایی از لالهی گوش است. این اختلال نسبتاً شروع ناگهانی دارد و از ویژگیهای آن درد شدید در ناحیهای از مجرای گوش خارجی است که درگیر شده است. مشخصهی تشخیصی مهم این عارضه، حساسیت زیاد به هر گونه حرکت و تکان دادن لالهی گوش یا نواحی اطراف مجرای گوش است. چنین درد و تنشی که در بیمار دیده میشود، در تمایز اوتیت گوش خارجی از اوتیت حاد گوش میانی کمک کننده است. در بیماری که دچار اوتیت حاد گوش میانی است، میزان شدت درد فرد حتی با شدیدترین حرکات لالهی گوش تحت تاثیر قرار نمیگیرد. ولی در بیماری که دچار اوتیت حاد گوش خارجی است، کمترین حرکت لاله و مجرای گوش باعث برانگیختن درد شدیدی در بیمار میشود. در اوتیت حاد گوش خارجی ممکن است پوست التهاب داشته باشد و در موارد شدید ممکن است تورم زیرپوستی به حدی زیاد گردد که موجب تغییر رنگ (کم رنگ شدن و رنگ پریدگی) بافت های سطحی پوست شود. معاینهی فیزیکی گوش حاکی از تجمع و تراوش ترشحات چرکی مخاطی است که اغلب به صورت لایهی نازک و به مقدار کم در مجرای خارجی گوش و به همراه تورم بارز بافتهای مجرای گوش میباشد. در بسیاری از موارد، امکان معاینهی پردهی گوش به طور کامل وجود ندارد، چون مجرای گوش بیش از حد درد و تنش دارد و به طور قابل توجهی ورم کرده است. به ندرت ممکن است تب، بی قراری یا علامت دیگری از عفونت عمومی در بیمار وجود داشته باشد.
اوتیت خارجی باکتریایی حاد عفونت مجرای گوش و بخشهایی از لالهی گوش است. شروع نسبتاً ناگهانی دارد و از ویژگیهای آن درد شدید در ناحیهای از مجرای گوش خارجی است که درگیر شده است. مشخصهی تشخیصی مهم این عارضه، حساسیت زیاد به هر گونه حرکت و تکان دادن لالهی گوش یا نواحی اطراف مجرای گوش است. در اوتیت حاد گوش خارجی ممکن است پوست التهاب داشته باشد و در موارد شدید ممکن است تورم زیرپوستی به حدی زیاد گردد که موجب تغییر رنگ (کم رنگ شدن و رنگ پریدگی) بافت های سطحی پوست شود.
معمولاً در حالت عادی، باکتریهای گرم مثبت در مجرای گوش افراد سالم و نیز درون جرم گوش وجود دارند. در بین موجودات ریز گرم مثبت، باکتریها به ترتیب جمعیت زیاد به کم عبارت هستند از:
- استافیلوکوکها
- باکتریهای کورینه فورم
- استرپتوکوکها
- انتروکوکها
- باسیلها
- میکروکوکها
میتوان انواع قارچها، گونههایی همچون کاندیدا و پنیسیلیوم، را از گوشهای سالم به دست آورده و آنها را در شرایط آزماشگاهی کشت داد. موجودات باکتریایی، به طور کلی گرم منفیها مثل پسودوموناز، اغلب موجب اوتیت خارجی میشوند. استافیلوکوکها، و بعد کورینه فورمها به ترتیب بیشترین موجودات ریزی هستند که موجب اوتیت حاد خارجی میشوند. قارچها را فقط و به ندرت میتوان از گوشهای مبتلا به اوتیت حاد خارجی کشت داد.
جرم گوش، وسیلهای برای حفاظت گوش از عفونت در برابر باکتریها
پسودوموناز همیشه در محیط مجرای گوش حی و حاضر است و در شرایطی که برایش مساعد باشد، ممکن است رشد و تولید مثل کرده و آسیبرسان شود. این موجود به اسیدی بودن محیط بسیار حساس است و در شرایطی که pH محیط پایین باشد (محیط اسیدی باشد)، رشد و تولید مثل نمیکند. جرم گوش محیط گوش را اسیدی نگه میدارد و این امر از رشد پسوموناز جلوگیری میکند. ورود آب به داخل مجرای گوش در هنگام استحمام یا شنا کردن باعث میشود شرایط اسیدی مجرای گوش از بین برود و حتی ممکن است شرایط محیطی مجرای گوش اندکی قلیایی نیز شود. در چنین شرایطی، پسودوموناز ممکن است باعث عفونت گوش شود. به همین دلیل است که میزان وقوع اوتیت خارجی حاد باکتریایی در بین شناگران در مواقعی که شنا میکنند، چهار برابر بیشتر از مواقعی است که شنا نمیکنند.
درمان اوتیت خارجی باکتریایی حاد
درمان این بیماری شامل موارد زیر میباشد:
- برداشتن مواد و بافتهای عفونی و ترشحات چرکین
- مالیدن موضعی مواد اسیدی و ضد باکتریایی
- درمان ضد باکتریایی عمومی
استفادهی توام داروهای آنتی بیوتیک و کورتیکواستروییدی مثل سیپروفلوکساسین – دگزامتازون موثرتر از حالتی است که فقط و به تنهایی از آنتی بیوتیکهای موضعی استفاده شود و در اکثر موارد، این نوع درمان به عنوان اولین گزینه در نظر گرفته میشود. در مواردی که مجرای گوش خارجی ورم کرده و بسته شده باشد، درون مجرای گوش فیتیله گذاشته میشود. فیتیله طوری است که قابلیت باز شدن و افزایش حجم را دارد و داروها را به صورت موضعی در مجاورت مجرای گوش قرار میدهد. وقتی مقدار زیادی از ترشحات چرکین در مجرای گوش جمع شده باشد، پزشک متخصص با استفاده از میکروسکوپ پزشکی و دستگاه ساکشن آنها را از درون برمیدارد. در موارد شدیدتر، ممکن است این گونه تمیزکاریها به صورت روزانه و یا به صورت یک روز در میان انجام گردد.
در مواردی که مجرای گوش خارجی در اثر اوتیت و عفونت ورم کرده و بسته شده باشد، پزشک متخصص درون مجرای گوش بیمار فیتیله میگذارد. فیتیله آغشته به دارو است و قابلیت باز شدن و افزایش حجم را دارد و داروها را به صورت موضعی در مجاورت مجرای گوش قرار میدهد تا به تدریج از تورم مجرای گوش بکاهد.
یک نکتهی مهم در بیماران دیابتی
در بیمارانی که دیابت دارند، نباید درون گوش آنها آب ریخته شود، حتی در مواردی همچون شستشوی جرم گوش. چون که ریختن آب به داخل گوش این بیماران موجب رشد باکتریها در محیط مجرای گوش میشود و از آنجا که بیماران دیابتی مستعد عفونت هستند، این امر موجب اوتیت خارجی نکروزه میشود. به همین دلیل در هنگام برداشتن جرم یا سرومن از درون گوش این افراد همیشه توصیه میشود این کار توسط متخصص گوش، حلق و بینی و به وسیلهی دستگاه ساکشن مخصوص این کار انجام شود.
اوتیت خارجی قارچی (اتومایکوسیز)
انواع گوناگونی از قارچها در محیط مجرای گوش فرد سالم وجود داشته و در آنجا زندگی میکنند. اغلب اوقات، ریز موجودات قارچی در اپیتلیوم پوستی جدا شده از مجرای گوش، جرم گوش و یا در باقیماندههای سفت شدهی ترشحات چرکین مربوط به عفونت باکتریایی پیشین حضور دارند. معمولا اوتیت خارجی قارچی در اثر تهاجم قارچها به بافت مجرا بسیار نادر است و محدود به آن دسته از افرادی میشود که مشکلات سیستم ایمنی بدن دارند.
نمونهای از اوتیت خارجی قارچی گوش که معمولا این نوع اوتیت به ندرت و در کسانی رخ میدهد که ضعف در سیستم ایمنی بدن دارند.
یک مطالعه مروری به تازگی معلوم کرده است که فقط 7/1 درصد از کل اوتیتهای حاد خارجی تشخیص داده شده در اثر ریز موجودات قارچی بوده است. اگرچه اتومایکوسیز بیشتر در نواحی کوهستانی گرمسیری شایع و مشکلزا است. چون در این نواحی هوا گرم و مرطوب است. در این مناطق رطوبت و گرما موجب رشد قارچ میشود. به علاوه، آن دسته از افراد سالم که تحت درمآنهای طولانی مدت آنتی بیوتیکهای موضعی و آنتی میکروبهای عمومی قرار دارند نیز ممکن است در خطر ابتلا به عفونتهای قارچی مجرای گوش قرار گیرند. نگرانی برای این مساله باید وقتی بیشتر شود که کودکی لولهی تمپانوستومی دارد و تحت درمآنهای متعدد آنتی بیوتیک موضعی گوش به خاطر ترشح چرکین از لولهی تمپانوستومی است. شواهد اخیر نشان میدهد که این دسته از کودکان ممکن است در معرض خطر ترشح مزمن گوش در اثر عفونت قارچی باشند. تقریباً همگی اوتیتهای قارچی که در مقطع بالینی مشاهده میشوند، به خاطر گونههای کاندیدا یا آسپرژیلوس ایجاد میشوند. اغلب بیماران شاکی از خارش مزمن و تحیک کننده، ترشح، درد، آسیب شنوایی یا احساس مسدود شدن گوش هستند. درمان شامل قطع درمان آنتی بیوتیک، تمیز کردن گوش، برداشتن اجسام خارجی مثل لولهی تمپانوستومی و استفاده از ضد عفونی کنندهها مثل مربرومین یا ویوله دوژانسین میباشد. از آنجایی که بسیاری از قارچها حساس به میزان pH هستند، استفاده از مواد اسیدی کننده نیز کمک کننده است. گاهی اوقات، به ویژه در بیمارانی که مشکلات سیستم ایمنی دارند، استفاده از ضد قارچهای موضعی یا حتی عمومی ممکن است لازم باشد.
نمایی از لولهی تمپانوستومی که روی پردهی گوش کودک قرار داده میشود تا عفونت پشت پردهی گوش نماند و بیرون آید. این لوله خودبخود و بعد از بهبودی از روی پرده به بیرون افتاده و دفع میشود و یا توسط پزشک متخصص از گوش بیرون آورده میشد. در کودکانی که این لوله را داشته و تحت درمآنهای متعدد آنتی بیوتیک موضعی گوش هستند، ممکن است در معرض خطر ترشح مزمن گوش در اثر عفونت قارچی باشند.
اوتیت خارجی بدخیم
اوتیت خارجی بدخیم (MOE)، که عفونت استئومیلین استخوان گیجگاهی و قاعدهی جمجمه است، بیماری نادری است ولی بیماری است که جان و زندگی فرد را تهدید میکند. این بیماری از مجرای گوش شروع میشود و به سمت استخوان قاعدهی جمجمه پیش رفته و به آن حمله میکند. در اغلب موارد، این نوع اوتیت در بیماران دیابتی مسنی رخ میدهد که کنترل گلایسمیک (کنترل میزان گلوکز خون) ضعیفی دارند. همچنین در بیماران مبتلا به ایدز و دیگر بیماریهای سیستم ایمنی رخ میدهد. پسودوموناز علت و عامل اصلی تقریباً تمامی MOE مرتبط با دیابت میباشد. عفونتهای قارچی ممکن است علت اصلی این نوع اوتیت در بیماران دچار اختلالات سیستم ایمنی باشد.
بیماری نادر اوتیت خارجی بدخیم که عفونت استئومیلین استخوان گیجگاهی و قاعدهی جمجمه است و تهدیدی برای جان فرد میباشد. این بیماری از مجرای گوش شروع شده و به سمت استخوان قاعدهی جمجمه پیش میرود. این نوع اوتیت اغلب در بیماران دیابتی مسن رخ میدهد. همچنین در بیماران مبتلا به ایدز و دیگر بیماریهای سیستم ایمنی رخ میدهد. عفونتهای قارچی ممکن است علت اصلی این نوع اوتیت در بیماران دچار اختلالات سیستم ایمنی باشد.
نحوهی تشخیص اوتیت خارجی بدخیم
معاینهی بیمار به کمک ارزیابی رادیولوژیک و با انجام سیتی اسکن برای ارزیابی حدود اولیه از مناطق درگیر شدهی بافت نرم و قاعدهی جمجمه شروع میشود. آزمایش سینتی گرافی تکنتیوم 99 ام بسیار سریع و ارزان است و برای ارزیابی درگیری استخوان استفاده میشود. این آزمایش مسیر جذب را در اوایل بیماری نشان میدهد. انجام اسکن سیترات گالیوم 67 بسیار گران و زمانبر است و میزان جذب را تا نواحی بافت نرم ملتهب شده نشان میدهد. این اسکنها روند کاهش جذب را در هنگام از بین رفتن التهاب نشان میدهند و معمولاً از آن برای پاییدن روند حذف عفونت استفاده میشود. بعضی از صاحب نظران پیشنهاد میکنند که به خاطر سهولت به کارگیری اسکن تکنتیوم، ابتدا از آن برای پایش استفاده شود و از اسکن گالیوم برای مواردی استفاده شود که با وجود رسیدن به انتهای دورهی درمان، ولی همچنان اسکن تکنتیوم مثبت است.
نحوهی درمان اوتیت خارجی بدخیم
درمان اوتیت خارجی بدخیم با کوینولونهای خوراکی و تمیز کردن کامل و خیلی دقیق مجرای گوش در زیر میکروسکوپ جراحی شروع میشود. در مواردی که از درمان آنتی بیوتیک داخل عروقی استفاده میشود، باید مسالهی عدم موفقیت درمان برای این حالت را نیز در نظر گرفت. سیپروفلوکساسین گزینهی دارویی منتخب برای این بیماری است، اگرچه شواهد علمی و گزارشات اخیر حاکی از این است که ممکن است آسیبهای پایداری در استخوان بیمار رخ دهد.
